ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Εντάξει, έχω συμβιβαστεί με την ιδέα ότι οι θέσεις μου πάνε συχνά άκλαφτες παρόλο που δημοσιεύονται συχνά στην Πελοπόννησο και στο Αρδην. Ότι γράφω δεν είναι για εκτόνωση αλλά για προσφορά κάτι καινούργιου και αυθεντικού στην κοινωνία και μάλιστα καταλήγοντας σε πρόταση με εφικτότητα και πραγματοποιησιμότητα. Ο προσεκτικός «περιηγητής» στις αναρτήσεις μου θα το διαπιστώσει.
Αρχίζω από κάποιο σύμπτωμα της ασθένειας που κατατρώγει την ουσία και την αξιοπιστία της επιστήμης. Καθημερινά κατακλύζομαι από e-mails που με προσκαλούν ως ομιλητή σε διάφορα διεθνή συνέδρια ανά τον κόσμο με αντικείμενο βιολογικό, μηχανολογικό, γεωφυσικό και ότι άλλο τραβάει η όρεξή σας. Μιλάμε για εκατοντάδες μηνύματα που φυσικά σβήνονται πάραυτα. Θα σκεφτεί κάποιος ότι πρόκειται για συνέδρια όπου μαζεύεται η αφρόκρεμα της επιστήμης, ανακοινώνονται τρομερές ανακαλύψεις και οι ερευνητές συνομιλούν σε υψηλό επιστημονικό επίπεδο. Η αλήθεια είναι ότι ελάχιστα από αυτά έχουν κύρος και τα περισσότερα είναι απλώς κερδοσκοπικά (η συμμετοχή και μόνο κυμαίνεται στα 500-1200 dollars), προσφέροντας στους συμμετέχοντες απλώς ευκαιρία για τουρισμό με την επίφαση παρουσίασης μιας εργασίας τσάτρα-πάτρα που δεν θα τη μάθει ότι υπάρχει ούτε ο συνάδελφός του διπλανού γραφείου.
Και θα ρωτήσει κάποιος, πως βγαίνουν οι διοργανωτές των; υπάρχει πελατεία; που στο καλό τους ψαρεύουν όλους αυτούς τους συμμετέχοντες; Θα σας πω τι συμβαίνει. Ανά τον κόσμο τρέχουν χιλιάδες χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα στον προϋπολογισμό των οποίων υπάρχει και «χοντρό» κονδύλι για ταξίδια (συνέδρια, συναντήσεις). Μιλάμε για πολλά λεφτά. Πως θα φαγωθούν αυτά; Μα υπάρχει καλύτερη ευκαιρία από ένα συνεδριακό ταξιδάκι στη Βαρκελώνη, στο Παρίσι, στο Πεκίνο, στο Ρίο (της Βραζιλίας όχι στον Καστελόκαμπο), στο Τόκυο, στη Σιγκαπούρη, κλπ, κλπ; Τι κάνουμε λοιπόν; Αφού λεφτά υπάρχουν, ετοιμάζουμε ένα γονατογράφημα επιστημονικής εργασίας από τα αποτελέσματα του ερευνητικού μας προγράμματος, το στέλνουμε στην επιτροπή του συνεδρίου για κρίση (σιγά μην την εξετάζουν) και συνάμα εμβάζουμε και το αντίτιμο της συμμετοχής. Αυτό ήταν. Σε λίγες μέρες έρχεται η απάντηση ότι έγινε δεκτή (σιγά μη δεν γινόταν). Ετοιμάζουμε λοιπόν βαλίτσες για την ημερομηνία αναχώρησης και συνάμα μελετάμε και τουριστικούς οδηγούς για τα αξιοθέατα ή τη βραδινή ζωή της, π.χ. Μπανγκόκ (αυτή την ξέχασα παραπάνω). Πάμε, ξεπετάμε την παρουσίαση, γυρνάμε στα πέριξ, τρώμε, διασκεδάζουμε, βγάζουμε σέλφις και άλλα συναρπαστικά και επιστρέφουμε γράφοντας στο βιογραφικό μας ότι είχαμε συμμετοχή στο τάδε διεθνές συνέδριο.
Υπάρχει πελατεία λοιπόν γι’ αυτά τα συνέδρια; Ε ναι λοιπόν, υπάρχει και είναι μεγάλη. Παλιά δεν το ’χα πιάσει το νόημα κι αναρωτιόμουν πως διάολο κινούνται όλα αυτά, μετά κατάλαβα. Αφού λεφτά υπάρχουν γιατί να πάνε χαμένα; Α και μη το ξεχάσω. Πρώτη ντίβα αυτών των συνεδρίων και κυριαρχούσα είναι η κλιματική αλλαγή. Αυτή που θα καταπολεμήσεις με τα καυσαέρια του αεροπλάνου που θα σε μεταφέρει. Αυτά είναι καλά, είναι πράσινα και οικολογικά.
Παρακάτω η υπερπαραγωγή papers με κούφια και ενίοτε μαγειρεμένα ή φαντασιακά αποτελέσματα.
PAPERS
Μετά τα συνέδρια (βλέπε επιπλέον και άρθρο μου https://www.georgehotos.gr/?p=1104), καταπιάνομαι εδώ με τις δημοσιεύσεις (papers) σε επιστημονικά περιοδικά. Και επειδή έχω δηλώσει ότι σε κάθε μου ανάλυση δεν κάνω μόνο κριτική αλλά καταλήγω με δημιουργικές θέσεις-προτάσεις, μη βιαστείτε να τις αναζητήσετε εδώ αλλά να κάνετε υπομονή για την κατακλείδα μου σε μελλοντική ανάρτηση όπου θα προτείνω το τι πρέπει να αλλάξει στον τρόπο που χρηματοδοτείται η έρευνα.
Πολλές δημοσιεύσεις λοιπόν, ή καλές δημοσιεύσεις; (βλέπε και σχετική αρθρογραφία μου https://www.georgehotos.gr/?p=939 και https://www.georgehotos.gr/?p=766). Ιδού το παραφρασμένο «αμλέτειο» ερώτημα. Φυσικά η απάντησή μου είναι «καλές δημοσιεύσεις» έστω και αν ο χρόνος που θα χρειαστεί για την εκπόνησή τους αποβαίνει δυσμενής για το πλήθος τους. Όμως αν κάποιος ρομαντικά προσκολληθεί σε αυτό το μενταλιτέ, τότε θα βλέπει τα τραίνα των ωφελημάτων να τον προσπερνούν κατάφορτα με επιβάτες που κουβαλούν φουσκωμένες βαλίτσες με papers «διογκωμένης πολυουρεθάνης» με προορισμό τους σταθμούς όπου τους περιμένουν τα κουπόνια εξαργύρωσης (πανεπιστημιακές και ερευνητικές βαθμίδες, πίτα ερευνητικών κονδυλίων, κλπ) για να τους διαμοιραστούν.
Είναι τέτοια η πίεση που ασκείται στους νέους (κυρίως) ερευνητές, αλλά και στους παλαιότερους και επιπλέον στους επιστημονικά υπεύθυνους των προγραμμάτων να παρουσιάσουν έργο που αποδεικνύεται με δημοσιεύσεις (προκειμένου να κρατηθούν στον ανταγωνισμό των κονδυλίων), που οτιδήποτε καθυστερεί ή αναβάλλει τη δημοσίευση καταλήγει καταστροφικό. Που καιρός και διάθεση να ξαναδείς τα αποτελέσματα, να επαναλάβεις τα πειράματα, να υποψιαστείς ότι κάτι δεν πάει καλά, να παραδεχτείς ότι κάποιος δρόμος δεν οδηγεί κάπου. Ο χρόνος κυλά σε βάρος σου κι εσύ θέλεις να φτάσεις στο τέρμα πάση θυσία (της ποιότητας εννοείται). Βέβαια δεν υπονοώ ότι παντού αυτό γίνεται διότι υπάρχουν ευτυχώς πολλές νησίδες αριστείας της έρευνας, αλλά δυστυχώς στην πληθωριστική εποχή μας το φαινόμενο της κούφιας έρευνας και των κούφιων δημοσιεύσεων γίνεται μάστιγα.
Ετσι λοιπόν, είτε είσαι πανεπιστημιακός υπό πίεση για παραγωγή δημοσιεύσεων προκειμένου το «σκορ» σου να αυξηθεί για να καταλάβεις ανώτερη βαθμίδα, είτε ερευνητής για να γίνεις από Γ ή Β, Α βαθμίδας, μια και το αποκλειστικό κριτήριο είναι το πόσες δημοσιεύσεις έχεις, προσπαθείς με κάθε τρόπο να τις πολλαπλασιάσεις στο συντομότερο δυνατό χρόνο και έτσι (κατά πως το έχω ψυχανεμιστεί), το τελευταίο που σε ενδιαφέρει είναι η βαρύτητα των αποτελεσμάτων και το πρώτο (με διαφορά) ο αριθμός των δημοσιεύσεων.
Τα ολοένα και περισσότερα διεθνή περιοδικά ενισχύουν τον πληθωρισμό των δημοσιεύσεων διότι χρειάζονται πελατεία αφενός (κάθε μία κοστίζει μέχρι και 3000 euros) και αφετέρου ανταγωνίζονται μεταξύ τους ως προς το πλήθος και την ποιότητα των papers που θα προσελκύσουν.
Οι επιστήμονες βάσει των παραπάνω έχουν προσαρμοστεί κατάλληλα. Εχουν συνάψει ερευνητικές συμμαχίες συγγράφοντας συνεταιρικά papers όπου απαντώνται 3, 4, …10 ή και άνω των 15 συν-συγγραφείς μαζί σε μια δημοσίευση, λογιζόμενη πλέον ως δημοσίευση ενός εκάστου εξ’ αυτών στα βιογραφικά τους. Η κατάσταση έχει γίνει τραγελαφική. Οι δοσοληψίες οργιάζουν. Βάλε με εσύ σε μια δημοσίευσή σου και θα σε βάλω εγώ σε μια δική μου. Αποτέλεσμα; Αν ρωτήσεις κάποια/ον από τους συμμετέχοντες (και δεν πέσεις πάνω σ’ αυτόν που την έγραψε), είναι πιθανό (πιθανότατο και μου έχει τύχει πολλάκις) να μη γνωρίζει καν τι πραγματεύεται η εργασία ούτε φυσικά μεθοδολογία, αποτελέσματα, συμπεράσματα. Χρηματιστήριο δημοσιεύσεων με άλλα λόγια όπου πωλείται και αγοράζεται αέρας.
Επαναλαμβάνω, δεν είναι έτσι παντού, η επιστήμη καλά κρατεί, αλλά το εμπόριο στον οίκο του «Ναού» της έχει πνίξει τον περίγυρό του με εμπόρευμα για τα πανηγύρια.
Παρακάτω μερικές τραγικές περιπτώσεις εκτρωματικών λαθών σε δημοσιεύσεις σε καλά διεθνή περιοδικά, η νόσος των «προσαρμοσμένων» ή ψευδών αποτελεσμάτων και το άρρωστο καθεστώς της χρηματοδότησης της έρευνας. Και πολύ λίγα λέω …
ΛΑΘΗ – ΜΑΓΕΙΡΕΜΑΤΑ
Με το σημερινό κλείνω το θέμα των κούφιων δημοσιεύσεων με το οποίο καταπιάστηκα, χωρίς να επεκταθώ πολύ επειδή (τό ‘ξερα βέβαια) ότι το ευρύ κοινό μάλλον θ’ απόρησε με δαύτο (ίσως να μην ξέρει καν τι θα πει δημοσιεύσεις) και οι όποιοι επιστήμονες πιθανώς ενοχλήθηκαν.
Πάμε λοιπόν για ένα σταχυολόγημα τραγικών περιπτώσεων από αυτές που έχω συναντήσει στην καριέρα μου, είτε διαβάζοντας χιλιάδες από αυτές, είτε ως κριτής εκφράζοντας γνώμη. Και μιλάμε για καλά διεθνή περιοδικά και όλα “αλιευμένα” την τελευταία τριετία. Τρεις περιπτώσεις λοιπόν.
- Σε μια ομαδική εργασία με φύκη οι λεβέντες που παρουσίασαν τα αποτελέσματά τους (με πίνακες και γραφήματα) στα φύκη που εξέτασαν, σε φύκη που είναι πράσινα και ευκαρυωτικά έγραψαν (πολλές φορές μάλιστα) ότι μέτρησαν φυκοκυανίνη και φυκοερυθρίνη. Αυτές οι δύο ουσίες όμως υπάρχουν στα κυανοβακτήρια και όχι στα πράσινα φύκη. Είναι σαν να λέμε ότι μέτρησαν χλωροφύλλη στα ζώα, τόσο εξοργιστικά.
- Σε μια άλλη εργασία κάποιοι άλλοι που καταμετρούσαν πυκνότητα φυτοπλαγκτονικών κυττάρων πολλαπλές φορές ανέφεραν τιμές της τάξης των 1000 – 2000 κυττάρων ανά λίτρο (χωρίς να κάνουν φυγοκέντρηση) με χρήση αιματοκυτταρομέτρου. Απατεωνιά κραυγαλέα και φανταστικά αποτελέσματα ξεκάθαρα. Με τη συγκεκριμένη μέθοδο η ακρίβεια που μπορείς στο ελάχιστο να πετύχεις είναι της τάξης των εκατοντάδων χιλιάδων κυττάρων στο mL πόσο μάλλον στο λίτρο. Σαν να λέμε ότι το διαστημόπλοιο για τη σελήνη είναι σίγουρο ότι θα συγκρουστεί με μετεωρίτη.
- Τέλος σε μια τελευταία εργασία, κάποιοι Κινέζοι περιέγραφαν μια μέθοδο που υπολογίζει τα νιτρικά ιόντα στο νερό απλώς με μέτρηση ακατέργαστου δείγματος στο υπεριώδες του φφασματοφωτομέτρου. Γεμάτος χαρά πήγα να την εφαρμόσω για να γλυτώσω από το πανάκριβο ξόδεμα των αντιδραστηρίων που απαιτούν οι πολλαπλές μετρήσεις μου. Το έκανα μία και δύο και τρεις φορές. Αποτέλεσμα; Μούφα, τζίφος, για τα μπάζα που λέμε στην αργκό μας. Απατεώνες ολκής.
Αυτά που λέτε από έναν υποψιασμένο φίλο σας που εξασκημένος με τα χρόνια μπορεί να καταλάβει από το πρώτο scanning μιας εργασίας αν έχει “ψωμί” ή είναι για τον κουβά απευθείας όση “γκλαμουριά” κι αν έχουν τα σχήματα, οι πίνακες και οι φωτογραφίες του paper. Η ζωή είναι μικρή και δεν έχω καιρό για χάσιμο. Και, by the way, πρωταθλητές στις μούφες δημοσιεύσεις είναι οι Κινέζοι, οι Πακιστανοί, οι Ινδοί, χωρίς να λείπουν βέβαια και οι Δυτικοί. Απλώς οι τελευταίοι είναι πιο δύσκολα ανιχνεύσιμοι κρυβόμενοι πίσω από βαρυγδουπιά.